Halyna Korba ve Kateryna Khinkulova
BBC Dünya Servisi
Yaklaşık iki yıldır dünya gündeminin üst sıralarında olan Ukrayna’daki savaş 2024’te de devam edecek. Ancak bazı yeni faktörler bu savaşın gelişimini etkileyebilir.
2024’te bu savaşı etkileyecek beş faktörü inceledik.
Mali kaynaklar yani para
Şubat 2022’de başlayan işgalin ilk haftalarında Ukrayna’nın Rusya karşısındaki direnişi pek çok kişiyi şaşırttı. Bu da Kiev’in müttefiklerinin silah ve yardımlar konusunda kesenin ağzını açmasının nedenlerinden biri oldu.
Ancak hali hazırda iki yüklü yardım paketinin askıya alınmış olması sahadaki duruma yansıyacaktır.
ABD’de mevzuata göre Ukrayna’ya yapılacak yardımlar Kongre’den onay almak zorunda. Kongre’de şu anda Cumhuriyetçiler ile Demokratlar arasında diğer harcamalar konusunda bir tartışma devam ediyor.
Ukrayna için ön görülen 61 milyar dolar değerindeki askeri paketin Ocak ayı başına kadar yeniden görüşülmesi beklenmiyor.
Avrupa Birliği’nin 50 milyar euroluk yardım paketi de Macaristan engeline takılmış durumda.
Viktor Orban yönetimi , AB’nin geri kalanının aksine fiilen Moskova’nın yanında konumlanıyor ve Ukrayna’ya yapılan yardımların tamamen durdurulmasını istiyor.
Silahlar
Dış yardımın gecikmesi, Kiev yönetiminin orduya gelişmiş silahlar sağlama kabiliyetini zayıflatıyor.
Bu durum Ukrayna’da endişe, Moskova’da ise tazelenen güven anlamına geliyor.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, her yıl sonu yaptığı basın toplantısında, ülkesinin askeri anlamda gücüne güç kattığını savunurken, Kiev’e verilen “açık çekin” de tükenmeye başladığını öne sürdü.
Ukrayna lideri Volodimir Zelenskiy de benzer bir basın toplantısında durumun zorluğunu kabul etmekle birlikte “askeri yardım sorununun yakın zamanda çözüleceğini” savundu.
Zelenskiy ayrıca Ukrayna’nın insansız hava aracı üretim kapasitesini de artırabileceğini umduğunu ifade etti.
Avrupa Birliği Kasım ayında yaptığı değerlendirmede, Ukrayna’ya bir milyon 155 mm’lik mermi tedarik etme hedefine Mart 2024’e kadar ulaşamayacağını kabul etti.
Zelenskiy, Ukrayna’nın karşı saldırısının daha erken başlamamasının nedenlerinden birinin mühimmat eksikliği olduğunu savundu.
Ukrayna ordusu, cephane sıkıntısı nedeniyle, elinde tuttuğu bölgelerden çekilmek zorunda kalabilir.
Şu anda Rusya, Ukrayna topraklarının yaklaşık %17’sini kontrol ediyor.
Ukrayna, savaşın ülke ekonomisine 150 milyar dolara mal olduğunu tahmin ediyor.
Kiev yönetimi 2024 yılında orduya 43,2 milyar dolar harcamayı planlıyor.
Rusya’nın 2024 yılı askeri bütçesi ise 112 milyar dolar olarak tahmin ediliyor.
İnsan gücü
2024’te yeterli sayıda askere sahip olmak her iki taraf için de güç olmaya devam edecek.
Şubat 2022’den önce Ukrayna’nın nüfusu 44 milyon civarındaydı.
Savaşın ilk aylarında altı milyon Ukraynalının ülkeyi terk ettiği tahmin ediliyordu. Ancak şimdi birçoğunun geri döndüğüne inanılıyor.
Yüzbinlerce kişi Rus işgali ve devam eden saldırılar nedeniyle ülke içinde yer değiştirmek zorunda kaldı. Binlerce sivil öldürüldü.
Ukrayna, sıkıyönetim kapsamında 18 ila 60 yaş arası erkeklerin ülkeyi terk etmesini yasakladı.
Ukrayna Savunma Bakanı Rüstem Umerov da yakın zaman önce, yurt dışında yaşayan Ukraynalı erkeklere askerlik çağrısı yapılabileceğini söyledi.
Askerlik çağındaki yüz binlerce Ukraynalı erkeğin yurt dışında yaşadığına inanılıyor.
Estonya, halihazırda ülkede yaşayan Ukrayna vatandaşlarının askere alınması konusunda Kiev’e yardım edebileceğini duyurdu.
Rusya Ukrayna’ya kıyasla çok daha büyük bir orduya sahip ancak Moskova’nın savaşın iki yılındaki kayıpları çok büyük oldu.
Askeri uzmanlar Rus kayıplarını “kıyma makinesi” örneği ile anlatıyor.
Eğitimleri maliyetli olan ve yıllar süren hava indirme komandoları gibi elit birimlerin çoğu kaybedildi.
Genel seferberlik ilanının ardından bir milyona yakın Rus’un ülkeyi terk ettiği tahmin ediliyor. Rus yetkililer, ordunun ihtiyacını karşılamak için mahkumları ve göçmenleri askere alma yoluna gitti.
Her iki taraf da asker kayıplarını açıklamıyor. Ukrayna tarafındaki kayıpların ise “onbinler” olduğu tahmin ediliyor.
BBC Rusya Servisi, Aralık 2023’ün sonunda öldürüldükleri doğrulanan Rus askerlerinin sayısının 40 bin kişiye ulaştığını belgeledi.
ABD istihbaratı, öldürülen veya yaralanan Rusların toplam sayısının 315 bine ulaşabileceğini değerlendiriyor.
Ukrayna gündemi yorgunluğu
Kiev’i bugün en çok endişelendiren şey, “Ukrayna yorgunluğu” olarak adlandırılan durum.
Ülkenin mücadelesine, müttefik ülkelerin kamuoylarındaki ilgi ve empati azalmaya başladı.
Hollanda ve Slovakya’da yapılan son seçimlerin sonucu da bunu gösteriyor. Slovakya Ukrayna’ya büyük bir yardım paketini durdururken, Hollanda uzun süredir vaat ettiği F-16 jetlerini Ukrayna’ya göndermeyebilir.
ABD’de de Kasım 2024’te yapılacak seçimler, Donald Trump’ın Beyaz Saray’a dönüşü ile sonuçlanırsa bu, Ukrayna ve Rusya’ya yönelik ciddi bir politika değişikliği anlamına gelebilir.
Amerika’daki kamuoyu yoklamaları, Washington’un Ukrayna’ya gereğinden fazla yardım ettiğine inananların oranının yüzde 21’den yüzde 41’e çıktığını gösteriyor.
Avrupa Birliği’ndeki 27 ülkeden sekizinde, Ukrayna’ya yardım yapılmasına karşı olanların sayısı, taraftar olanlardan daha fazla çıkıyor.
Hem Ukrayna hem de Rusya yeni yılda ‘Küresel Güney’den destek aramaya devam edecek.
Geleneksel olarak Orta Doğu, Latin Amerika ve Afrika’nın pek çok ülkesi ABD karşıtlığı nedeniyle Moskova’yla dostane ilişkiler içindeydi. Ukrayna işgalinin başlangıcından bu yana Rusya konumunu güçlendirmeye çalışırken, Ukrayna da nüfuz kazanmaya çalıştı.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, son 12 ayda dört kez Afrika’ya gitti ve bu süreçte 14 ülkeyi ziyaret etti. Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba aynı dönemde Afrika’ya yaptığı iki ziyarette dokuz ülkeyi ziyaret etti.
Ukrayna, hem Moskova’nın propagandasının hem de Wagner paralı asker grubunun Afrika’da oluşturduğu nüfus alanına karşı mücadele etmek zorunda.
Oyunun sonu?
“Peki bu savaş nasıl bitecek?”
Bu, pek çok politikacının ve uzmanın yanıtlamaya çalıştığı soru.
Ukrayna, ancak Rus işgalinin tamamen bitmesi ve uluslararası kabul gören sınırlara dönüş halinde çatışmaların biteceğini savunuyor.
Kiev, Rusya ile daha azı için yapılacak bir uzlaşmanın, dünyanın diğer yerlerindeki benzer çatışmalarda saldırgan gücü teşvik edeceği uyarısını yapıyor.
Rusya ise Batı ile daha geniş çağlı bir çatışmaya odaklandığını ve savaşın gerektiği kadar süreceğini söylüyor.
2024 Ukrayna için zorlu bir cephe savaşı, Rusya için daha fazla uluslararası izolasyon getirebilir.
Gazze savaşının yanında ve başka sıcak çatışmaların ortaya çıkma riskiyle birlikte, Ukrayna savaşı, dünya siyasi düzeni ve küresel ekonomi üzerindeki etkisinin boyutuna rağmen, diğer ülkeler için daha az odak noktası olacak.
