Milyonlarca emekçi zam için iktidarın iki dudağı arasından çıkacak kararı beklerken bir yandan açlık sınırının altında geçim mücadelesi veriyor.
Doğrudan 7 milyona yakın çalışanı, dolaylı olarak ise tüm vatandaşları ilgilendiren yeni asgari ücret rakamının belirlemesine yönelik süreç, yarın resmi olarak başlıyor.
İşveren heyetinin başkanlığını TİSK Genel Sekreteri Akansel Koç, işçi heyetinin başkanlığını ise Türk-İş Genel Başkan Yardımcısı Ramazan Ağar yapacak.
Yeni asgari ücret için talebini kamuoyuyla henüz paylaşmayan Türk-İş, “İnsan onuruna yakışır” düzeyde bir asgari ücret talep ettiğini belirtti. Türk-İş Başkanı Ergün Atalay, “Açlık sınırından bir pazarlık olmaz onun üzerinden bir pazarlık olur” diyerek bu rakamın altında pazarlık olmayacağını vurgulamıştı.
Asgari ücret zammı sadece 7 milyon civarında olduğu tahmin edilen asgari ücretlileri değil, özel sektördeki hemen hemen tüm çalışanları ilgilendirdiği için dikkatle izleniyor.
ÇALIŞANLARIN ÇOĞUNLUĞU ASGARİ ÜCRETLİ
DİSK-AR araştırmasına göre, Türkiye genelinde asgari ücretin yüzde 20 fazlası ve altı bir ücretle çalışanların oranı 2002’de yüzde 39,1 iken bu oran 2022’de yüzde 54,8’e yükselmişti.
Bu veriler ışığında çalışanların önemli bir bölümünün asgari ücret seviyesinde ücret aldığı düşünüldüğünde pazarlığın daha da kritik olduğu görülüyor. Ancak Türkiye’de geçtiğimiz yıllarda yapılan zamlara bakıldığında maaş zamları hızla enflasyona ezildi.
2002’de asgari ücretin iki katından fazla bir ücretle çalışanların oranı yüzde 40,1 iken bu oran 2022’de asgari ücret ve ortalama ücret makasının daralması sebebiyle yüzde 18,1’e düştü.
Türkiye’de 2022 enflasyonu TÜİK’e göre yüzde 64,27, ENAG’a göre yüzde 137,55 olmuştu. Kasım 2023 itibarıyla ise yıllık enflasyon TÜİK’e göre yüzde 62, ENAG’a göre yüzde 129 oldu.
Bu enflasyon rakamlarına karşın karşın 2022’nin ilk yarısında 4.253 TL olan asgari ücret 2022’nin ikinci yarısında 5 bin 500 TL’ye, 2023’ün ilk yarısında 8 bin 506 TL’ye, 2023’ün ikinci yarısında ise 11 bin 402 TL’ye çıkmıştı. Ancak bu yıl yüksek enflasyon ortamı sürmesine rağmen enflasyonda tek zammın yapılacağı belirtildi.
TÜRKİYE DÜŞÜK ÜCRETLİLER LİGİNDE
Öte yandan milyonlarca çalışan asgari ücretle açlık sınırının altında geçinmeye çalışırken Türkiye’nin Avrupa ülkeleri arasındaki ücret ve çalışan hakları karnesi de oldukça kötü durumda.
Avrupa İstatistik Ofisi’ne (Eurostat) göre Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde en düşük asgari ücrete sahip beşinci ülke oldu. 2013’te Türkiye’den düşük asgari ücrete sahip 14 ülke varken, 2023’te bu sayı 4’e düştü.
ASGARİ ÜCRETLİ AÇLIK SINIRININ ALTINDA
Öte yandan milyonlar zam beklese de geçmiş yıllardaki örneklere bakıldığında yapılan zamların enflasyon karşısında hızla eridiği görüldü. Özellikle 2021 ve 2022 yıllarında Türkiye ekonomisinin girdiği enflasyonist ortam çalışanların zamlarını temel tüketim malları konusunda hızla eritti.
Asgari ücret 2023 yılı için 11 bin 402 TL olarak belirlenmişti. Türk-İş verilerine göre 2023 Ocak’ta açlık sınırı, 8 bin 864 TL’ye yükselerek asgari ücretin üzerine çıkmış böylece bu yılın ilk asgari ücreti emekçinin eline geçmeden açlık sınırının altında kalmıştı.
2022’de yılın ikinci ayında açlık sınırının altında kalan asgari ücret, 2023’te ise yılın daha ilk ayında, yani emekçinin eline yeni asgari ücret geçmeden açlık sınırının altında kalmıştı.
Türk-İş verilerine göre, 2022 Şubat’ta açlık sınırı asgari ücretin 300 TL üzerine çıkarak 4 bin 552 TL’ye yükselmiş; sene başındaki 4 bin 253 TL’lik asgari ücreti sollamıştı.
2023 Kasım ayı itibariyle açlık sınırı 14 bin 25 TL seviyesinde, yoksulluk sınırı ise 45 bin 686 TL seviyesinde bulunuyor. Bekâr bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ ise aylık 18 bin 239 TL seviyesinde.
2005’te 31,5 CUMHURİYET ALTINI ALINABİLİYORDU
Öte yandan TL’nin döviz ve altın karşısındaki yüksek değer kaybı, asgari ücretin göreli seviyesini de geriletiyor. 2005’te yıllık asgari ücret ile 31,5 Cumhuriyet altını alınabilirken günümüzde ortalama 9,5 Cumhuriyet altını alınabiliyor.
Asgari ücretle alınabilen altın sayısı döviz krizinin başladığı 2018’de 14,1, 2019’da 13,8, 2020’de 10,3, 2021’de 9,6, 2022’de ise 8,9 altın inmişti.
